[]
Kategoria: Monety / Monety srebrne 1995-2017 / 1999
poprzedzony oraz zakoĹczony piÄcioma pereĹkami. Pod lewÄ
ĹapÄ
orĹa znak mennicy MW. Rewers monety: Popiersie króla WĹadysĹawa
IV Wazy. Z prawej strony póĹkolem napis: WĹadysĹaw
IV...
Pełen opis produktu '10 zĹ, WĹadysĹaw IV Waza - popiersie' »
Awers monety: Wizerunek orĹa ustalony dla godĹa
Rzeczypospolitej Polskiej, po bokach orĹa oznaczenie roku emisji:
19-99, pod orĹem napis: ZĹ 10 ZĹ, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA
POLSKA poprzedzony oraz zakoĹczony piÄcioma pereĹkami. Pod lewÄ
ĹapÄ
orĹa znak mennicy MW.
Rewers monety: Popiersie króla WĹadysĹawa IV
Wazy. Z prawej strony póĹkolem napis: WĹadysĹaw IV Waza.
PoniĹźej póĹkolem daty: 1632-1648br
Projektant monety: Ewa Tyc-KarpiĹska
WĹadysĹaw IV urodziĹ siÄ w Ĺobzowie pod Krakowem 9 czerwca
1595 roku. ByĹ pierwszym mÄskim potomkiem króla Polski i Szwecji
Zygmunta III oraz Anny HabsburĹźanki. Od poczÄ
tku brano go pod
uwagÄ przy wyborze nastÄpcy tronu, poniewaĹź byĹo duĹźe
prawdopodobieĹstwo, Ĺźe po Ĺmierci ojca wybór szlachty padnie na
najstarszego syna królewskiego.DziÄki sukcesom odniesionym przez
hetmana StanisĹawa ĹťóĹkiewskiego, wybrano go w 1610 roku wielkim
ksiÄciem moskiewskim (WĹadysĹaw miaĹ wtedy zaledwie 15 lat).
TytuĹ ten nosiĹ aĹź do 1635 roku. UdziaĹ w kolejnych wyprawach
przeciw Rosji w latach 1617-1618, przeciw Turkom w 1621 roku, a
takĹźe Szwedom w latach 1626-1629 sprawiĹ, Ĺźe mĹody królewicz
nabraĹ doĹwiadczenia w boju. W czasie podróĹźy europejskich w
latach 1624-1625 poznaĹ równieĹź sztukÄ wojennÄ
paĹstw
zachodnich, m.in. miaĹ okazjÄ obserwowaÄ wybitnych dowódców
hiszpaĹskich.21 paĹşdziernika 1632 roku WĹadysĹaw IV
jednomyĹlnie zostaĹ wybrany królem Polski i wielkim ksiÄciem
litewskim. Poparli go bracia, PapieĹź Urban VII, a takĹźe sejmiki
szlacheckie. Przy wyborze na króla Polski WĹadysĹaw IV nie miaĹ
Ĺźadnego powaĹźnego konkurenta do tronu Rzeczypospolitej. 6 lutego
odbyĹa siÄ uroczysta koronacja, a dokonaĹ jej arcybiskup
gnieĹşnieĹski, prymas Jan WÄĹźyk w katedrze na Wawelu. W czasie
pierwszej wojny toczonej w latach 1632-1634 nowy król
przeprowadziĹ waĹźnÄ
zmianÄ w wojsku polskim kĹadÄ
c wiÄkszy
niĹź do tej pory nacisk na rozbudowÄ piechoty i artylerii.
Stworzone wówczas przez niego i wyposaĹźone w nowoczesny sposób
(jak na tamte lata), oddziaĹy piechoty, tworzyĹy w czasie wojny z
RosjÄ
ponad 60 procent caĹej armii. WĹaĹnie dziÄki tym
zmianom, WĹadysĹaw IV odniósĹ sukces w kampanii smoleĹskiej.
RównoczeĹnie przystÄ
piĹ do rozbudowy polskiej artylerii.
Rezultaty tej dziaĹalnoĹci przyniosĹy wymierny efekt w
póĹşniejszych latach, poniewaĹź pod koniec jego panowania w
arsenaĹach (ówczesnych cekhauzach) staĹo ponad 300 armat, z czego
wiÄkszoĹÄ byĹa wyprodukowana w krajowych, popieranych przez
króla ludwisarniach. W okresie wojny ze Szwedami, WĹadysĹaw IV
stworzyĹ niemal od podstaw flotÄ, co prawda zĹoĹźonÄ
z dwunastu
okrÄtów, jednak zdolnÄ
do rozbudowy planowanej przez króla liczby
dwudziestu czterech jednostek bojowych. Niestety, jedynie w sferze
pomysĹów króla pozostaĹ ciekawy projekt zaĹoĹźenia w Zatoce
Puckiej nowego portu, który miaĹ ograniczyÄ potÄgÄ GdaĹska.
Druga dziedzina, której król poĹwiÄcaĹ równie duĹźo uwagi, to
sztuka. WĹadysĹaw IV zasĹuĹźyĹ siÄ jako propagator muzyki,
przede wszystkim twórczoĹci operowej. Dla tego gatunku sztuki,
król utrzymywaĹ na swym dworze muzykÄ i chór, stworzyĹ pierwszÄ
staĹÄ
salÄ widowiskowÄ
na zamku warszawskim, ponadto opĹacaĹ
szereg wybitnych Ĺpiewaków, Ĺpiewaczek i kompozytorów. WĹród
tych ostatnich zabĹysnÄli: Adam JarzÄbski, Marcin Mielczewski,
Wincenty Lilius i inni. W czasie panowania WĹadysĹawa IV
wystawiono dziesiÄÄ oper, urzÄ
dzono dwanaĹcie przedstawieĹ
operowych i kilka baletowych. Zainteresowania sztukÄ
nie
ograniczaĹy siÄ jedynie do opery i muzyki. WĹadysĹaw IV
kolekcjonowaĹ obrazy, sprowadzaĹ rzeĹşby i produkowane w Belgii
kobierce. InteresowaĹ siÄ architekturÄ
, to wĹaĹnie on
podarowaĹ Warszawie jeden z piÄkniejszych pomników, kolumnÄ
Zygmunta III, która ustawiona na Starym MieĹcie, staĹa siÄ
jednym z symboli stolicy.WĹadysĹaw IV przez caĹe swoje Ĺźycie
marzyĹ o pogodzeniu KoĹcioĹa Katolickiego z CerkwiÄ
, a takĹźe
pragnÄ
Ĺ porozumienia miÄdzy wszystkimi wyznaniami katolickimi.
Pod koniec swego panowania zorganizowaĹ w Toruniu rozmowÄ
braterskÄ
(colloquium charitativum) miÄdzy katolikami, a
protestantami róĹźnych odĹamów. To spotkanie nie przyniosĹo
Ĺźadnych wymiernych sukcesów i zmian w relacjach pomiÄdzy
wyznaniami. Na jego dworze przebywali protestanci, kalwini,
katolicy, jezuici. Król utrzymywaĹ dobre stosunki z arcykatolikiem
Albrychtem StanisĹawem RadziwiĹĹem, przywódcÄ
protestantów
wielkopolskich, RafaĹem LeszczyĹskim, oraz wodzem kalwinów
litewskich Krzysztofem RadziwiĹĹem. Jak widaÄ na powyĹźszych
przykĹadach Król WĹadysĹaw IV byĹ zwolennikiem tolerancji
religijnej. Jego Ĺźycie osobiste, a przede wszystkim relacje z
kobietami, nie ukĹadaĹy siÄ najlepiej. WĹadysĹaw IV nie
znalazĹ szczÄĹcia w maĹĹźeĹstwie, ani z nieĹadnÄ
HabsburĹźankÄ
CecyliÄ
RenatÄ
, ani potem z GonzagÄ
de Nevers,
póĹşniejszÄ
LudwikÄ
MariÄ
. Silniejszym uczuciem darzyĹ jedynie
swojÄ
naĹoĹźnicÄ JadwigÄ ĹuszkowskÄ
, którÄ
póĹşniej wydaliĹ
z dworu i wydaĹ za dworzanina Wypyskiego. Po tych wydarzeniach,
król WĹadysĹaw IV szukaĹ pociechy i zapomnienia w ramionach
róĹźnych dam lekkiego obyczaju. WĹadysĹaw IV jak wiÄkszoĹÄ
polityków, miaĹ przed oczami jeden cel, odzyskanie korony
szwedzkiej. ByĹ to jednak cel osobisty, w Ĺźaden sposób nie
zwiÄ
zany z interesem Polski. Król, aby osiÄ
gnÄ
Ä swój cel, byĹ
gotów wpÄdziÄ naród polski w wojnÄ, której nikt z Polaków poza
nim samym nie chciaĹ. By zrealizowaÄ w peĹni swój cel,
WĹadysĹaw IV próbowaĹ róĹźnych sposobów. W pierwszych
miesiÄ
cach po objÄciu wĹadzy, próbowaĹ narzuciÄ siÄ stronom
walczÄ
cym w Niemczech, cesarzowi i Szwedom, w charakterze
uczciwego poĹrednika. Te starania nie przyniosĹy Ĺźadnego
rezultatu. W 1635 roku, gdy upĹywaĹ termin rozejmu
Rzeczypospolitej ze SzwecjÄ
, usiĹowaĹ porwaÄ naród do wojny
uwaĹźajÄ
c, Ĺźe szlachta zainteresowana zniesieniem blokady
handlowej GdaĹska poprze jego zamiary. Nieoczekiwanie jednak
Szwedzi pod naciskiem sojuszniczej Francji zwolnili bez walki
wybrzeĹźe pruskie i król musiaĹ pod naciskiem zadowolonej
magnaterii i szlachty zgodziÄ siÄ na przedĹuĹźenie rozejmu.
Kolejna próba sprowokowania Szwecji odbyĹa siÄ w 1639 roku.
WĹadysĹaw IV wysĹaĹ na Inflanty szwedzkie cesarskiego oficera
Botha na czele doĹÄ silnego oddziaĹu. Napad jednak nie udaĹ
siÄ, a zajÄta wojnÄ
w Niemczech Szwecja ograniczyĹa siÄ do
powaĹźnego ostrzeĹźenia. Kilka lat póĹşniej król staraĹ siÄ
skĹoniÄ duĹskiego króla Chrystiana IV do uderzenia na SzwecjÄ,
dajÄ
c mu nadziejÄ na pomoc ze strony polskiej. Chrystian IV
myĹlaĹ wówczas o wojnie ze SzwecjÄ
, a pomoc ze strony Polski
stanowiĹa dla niego powaĹźnÄ
zachÄtÄ. Nieoczekiwanie jednak,
gdy wszystko byĹo przygotowane do spotkania na wysokim szczeblu w
celu omówienia szczegóĹów, duĹski król rozmyĹliĹ siÄ i zerwaĹ
dalsze rozmowy z królem Polski. Nie udaĹy siÄ równieĹź próby
nakĹonienia cesarza do naruszenia granic Polski, aby w ten sposób
sprowokowaÄ SzwecjÄ do uderzenia na RzeczpospolitÄ
.JeĹli chodzi
o rzÄ
dy w paĹstwie, król dÄ
ĹźyĹ z uporem (chociaĹź nie zawsze
konsekwentnie) do wzmocnienia swej wĹadzy. Wychowany w okresie
tworzenia silnych monarchii absolutystycznych na zachodzie Europy,
czuĹ siÄ Ĺşle w republikaĹskiej i parlamentarnej Polsce. Mimo
oficjalnego podkreĹlania swych zwiÄ
zków z PolskÄ
, tak naprawdÄ
marzyĹ o tym, by sprawowaÄ rzÄ
dy na wzór Turcji, Rosji, czy teĹź
Francji. WĹadysĹaw IV nie potrafiĹ dojĹÄ do porozumienia z
wiÄkszoĹciÄ
swych doradców i ministrów, którzy przewaĹźnie nie
popierali decyzji króla, wówczas gdy nie byĹy one akceptowane
przez szlachtÄ. Wszystko to razem sprawiĹo, Ĺźe umierajÄ
c
przedwczeĹnie (podczas podróĹźy z Wilna do Warszawy, w
miejscowoĹci Merecz w maju 1648 roku), pozostawiĹ po sobie
nierozwiÄ
zany problem kozacki, który wkrótce okazaĹ siÄ zgubny
dla Polski (ĹmierÄ WĹadysĹawa IV zbiegĹa siÄ w czasie z
wybuchem powstania Chmielnickiego).
ĹšródĹa wĹasne, strona internetowa:nbp.pl/pl.wikipedia.org