[]
Kategoria: Monety / Monety srebrne 1995-2017 / 1999
: RZECZPOSPOLITA POLSKA poprzedzony oraz zakoĹczony piÄcioma
pereĹkami. Pod lewÄ
ĹapÄ
orĹa znak mennicy MW. Rewers monety:
Popiersie króla WĹadysĹawa IV Wazy. Z prawej strony
póĹkolem...
Pełen opis produktu '10 zĹ, WĹadysĹaw IV Waza - popiersie, PR70' »
Kategoria: Monety srebrne
Awers monety: Wizerunek orĹa ustalony dla godĹa
Rzeczypospolitej Polskiej, po bokach orĹa oznaczenie roku emisji:
19-99, pod orĹem napis: ZĹ 10 ZĹ, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA
POLSKA poprzedzony oraz zakoĹczony piÄcioma pereĹkami. Pod lewÄ
ĹapÄ
orĹa znak mennicy MW.
Rewers monety: Popiersie króla WĹadysĹawa IV
Wazy. Z prawej strony póĹkolem napis: WĹadysĹaw IV Waza.
PoniĹźej póĹkolem daty: 1632-1648br
Projektant monety: Ewa Tyc-KarpiĹska
WĹadysĹaw IV urodziĹ siÄ w Ĺobzowie pod Krakowem 9 czerwca
1595 roku. ByĹ pierwszym mÄskim potomkiem króla Polski i Szwecji
Zygmunta III oraz Anny HabsburĹźanki. Od poczÄ
tku brano go pod
uwagÄ przy wyborze nastÄpcy tronu, poniewaĹź byĹo duĹźe
prawdopodobieĹstwo, Ĺźe po Ĺmierci ojca wybór szlachty padnie na
najstarszego syna królewskiego.
DziÄki sukcesom odniesionym przez hetmana StanisĹawa
ĹťóĹkiewskiego, wybrano go w 1610 roku wielkim ksiÄciem
moskiewskim (WĹadysĹaw miaĹ wtedy zaledwie 15 lat). TytuĹ ten
nosiĹ aĹź do 1635 roku. UdziaĹ w kolejnych wyprawach przeciw
Rosji w latach 1617-1618, przeciw Turkom w 1621 roku, a takĹźe
Szwedom w latach 1626-1629 sprawiĹ, Ĺźe mĹody królewicz nabraĹ
doĹwiadczenia w boju. W czasie podróĹźy europejskich w latach
1624-1625 poznaĹ równieĹź sztukÄ wojennÄ
paĹstw zachodnich,
m.in. miaĹ okazjÄ obserwowaÄ wybitnych dowódców
hiszpaĹskich.
21 paĹşdziernika 1632 roku WĹadysĹaw IV jednomyĹlnie zostaĹ
wybrany królem Polski i wielkim ksiÄciem litewskim. Poparli go
bracia, PapieĹź Urban VII, a takĹźe sejmiki szlacheckie. Przy
wyborze na króla Polski WĹadysĹaw IV nie miaĹ Ĺźadnego
powaĹźnego konkurenta do tronu Rzeczypospolitej. 6 lutego odbyĹa
siÄ uroczysta koronacja, a dokonaĹ jej arcybiskup gnieĹşnieĹski,
prymas Jan WÄĹźyk w katedrze na Wawelu. W czasie pierwszej wojny
toczonej w latach 1632-1634 nowy król przeprowadziĹ waĹźnÄ
zmianÄ w wojsku polskim kĹadÄ
c wiÄkszy niĹź do tej pory nacisk
na rozbudowÄ piechoty i artylerii. Stworzone wówczas przez niego i
wyposaĹźone w nowoczesny sposób (jak na tamte lata), oddziaĹy
piechoty, tworzyĹy w czasie wojny z RosjÄ
ponad 60 procent caĹej
armii. WĹaĹnie dziÄki tym zmianom, WĹadysĹaw IV odniósĹ
sukces w kampanii smoleĹskiej. RównoczeĹnie przystÄ
piĹ do
rozbudowy polskiej artylerii. Rezultaty tej dziaĹalnoĹci
przyniosĹy wymierny efekt w póĹşniejszych latach, poniewaĹź pod
koniec jego panowania w arsenaĹach (ówczesnych cekhauzach) staĹo
ponad 300 armat, z czego wiÄkszoĹÄ byĹa wyprodukowana w
krajowych, popieranych przez króla ludwisarniach. W okresie wojny
ze Szwedami, WĹadysĹaw IV stworzyĹ niemal od podstaw flotÄ, co
prawda zĹoĹźonÄ
z dwunastu okrÄtów, jednak zdolnÄ
do rozbudowy
planowanej przez króla liczby dwudziestu czterech jednostek
bojowych. Niestety, jedynie w sferze pomysĹów króla pozostaĹ
ciekawy projekt zaĹoĹźenia w Zatoce Puckiej nowego portu, który
miaĹ ograniczyÄ potÄgÄ GdaĹska. Druga dziedzina, której król
poĹwiÄcaĹ równie duĹźo uwagi, to sztuka. WĹadysĹaw IV
zasĹuĹźyĹ siÄ jako propagator muzyki, przede wszystkim
twórczoĹci operowej. Dla tego gatunku sztuki, król utrzymywaĹ na
swym dworze muzykÄ i chór, stworzyĹ pierwszÄ
staĹÄ
salÄ
widowiskowÄ
na zamku warszawskim, ponadto opĹacaĹ szereg
wybitnych Ĺpiewaków, Ĺpiewaczek i kompozytorów. WĹród tych
ostatnich zabĹysnÄli: Adam JarzÄbski, Marcin Mielczewski,
Wincenty Lilius i inni. W czasie panowania WĹadysĹawa IV
wystawiono dziesiÄÄ oper, urzÄ
dzono dwanaĹcie przedstawieĹ
operowych i kilka baletowych. Zainteresowania sztukÄ
nie
ograniczaĹy siÄ jedynie do opery i muzyki. WĹadysĹaw IV
kolekcjonowaĹ obrazy, sprowadzaĹ rzeĹşby i produkowane w Belgii
kobierce. InteresowaĹ siÄ architekturÄ
, to wĹaĹnie on
podarowaĹ Warszawie jeden z piÄkniejszych pomników, kolumnÄ
Zygmunta III, która ustawiona na Starym MieĹcie, staĹa siÄ
jednym z symboli stolicy.
WĹadysĹaw IV przez caĹe swoje Ĺźycie marzyĹ o pogodzeniu
KoĹcioĹa Katolickiego z CerkwiÄ
, a takĹźe pragnÄ
Ĺ porozumienia
miÄdzy wszystkimi wyznaniami katolickimi. Pod koniec swego
panowania zorganizowaĹ w Toruniu rozmowÄ braterskÄ
(colloquium
charitativum) miÄdzy katolikami, a protestantami róĹźnych
odĹamów. To spotkanie nie przyniosĹo Ĺźadnych wymiernych sukcesów
i zmian w relacjach pomiÄdzy wyznaniami. Na jego dworze przebywali
protestanci, kalwini, katolicy, jezuici. Król utrzymywaĹ dobre
stosunki z arcykatolikiem Albrychtem StanisĹawem RadziwiĹĹem,
przywódcÄ
protestantów wielkopolskich, RafaĹem LeszczyĹskim,
oraz wodzem kalwinów litewskich Krzysztofem RadziwiĹĹem. Jak
widaÄ na powyĹźszych przykĹadach Król WĹadysĹaw IV byĹ
zwolennikiem tolerancji religijnej. Jego Ĺźycie osobiste, a przede
wszystkim relacje z kobietami, nie ukĹadaĹy siÄ najlepiej.
WĹadysĹaw IV nie znalazĹ szczÄĹcia w maĹĹźeĹstwie, ani z
nieĹadnÄ
HabsburĹźankÄ
CecyliÄ
RenatÄ
, ani potem z GonzagÄ
de
Nevers, póĹşniejszÄ
LudwikÄ
MariÄ
. Silniejszym uczuciem darzyĹ
jedynie swojÄ
naĹoĹźnicÄ JadwigÄ ĹuszkowskÄ
, którÄ
póĹşniej
wydaliĹ z dworu i wydaĹ za dworzanina Wypyskiego. Po tych
wydarzeniach, król WĹadysĹaw IV szukaĹ pociechy i zapomnienia w
ramionach róĹźnych dam lekkiego obyczaju. WĹadysĹaw IV jak
wiÄkszoĹÄ polityków, miaĹ przed oczami jeden cel, odzyskanie
korony szwedzkiej. ByĹ to jednak cel osobisty, w Ĺźaden sposób nie
zwiÄ
zany z interesem Polski. Król, aby osiÄ
gnÄ
Ä swój cel, byĹ
gotów wpÄdziÄ naród polski w wojnÄ, której nikt z Polaków poza
nim samym nie chciaĹ. By zrealizowaÄ w peĹni swój cel,
WĹadysĹaw IV próbowaĹ róĹźnych sposobów. W pierwszych
miesiÄ
cach po objÄciu wĹadzy, próbowaĹ narzuciÄ siÄ stronom
walczÄ
cym w Niemczech, cesarzowi i Szwedom, w charakterze
uczciwego poĹrednika. Te starania nie przyniosĹy Ĺźadnego
rezultatu. W 1635 roku, gdy upĹywaĹ termin rozejmu
Rzeczypospolitej ze SzwecjÄ
, usiĹowaĹ porwaÄ naród do wojny
uwaĹźajÄ
c, Ĺźe szlachta zainteresowana zniesieniem blokady
handlowej GdaĹska poprze jego zamiary. Nieoczekiwanie jednak
Szwedzi pod naciskiem sojuszniczej Francji zwolnili bez walki
wybrzeĹźe pruskie i król musiaĹ pod naciskiem zadowolonej
magnaterii i szlachty zgodziÄ siÄ na przedĹuĹźenie rozejmu.
Kolejna próba sprowokowania Szwecji odbyĹa siÄ w 1639 roku.
WĹadysĹaw IV wysĹaĹ na Inflanty szwedzkie cesarskiego oficera
Botha na czele doĹÄ silnego oddziaĹu. Napad jednak nie udaĹ
siÄ, a zajÄta wojnÄ
w Niemczech Szwecja ograniczyĹa siÄ do
powaĹźnego ostrzeĹźenia. Kilka lat póĹşniej król staraĹ siÄ
skĹoniÄ duĹskiego króla Chrystiana IV do uderzenia na SzwecjÄ,
dajÄ
c mu nadziejÄ na pomoc ze strony polskiej. Chrystian IV
myĹlaĹ wówczas o wojnie ze SzwecjÄ
, a pomoc ze strony Polski
stanowiĹa dla niego powaĹźnÄ
zachÄtÄ. Nieoczekiwanie jednak,
gdy wszystko byĹo przygotowane do spotkania na wysokim szczeblu w
celu omówienia szczegóĹów, duĹski król rozmyĹliĹ siÄ i zerwaĹ
dalsze rozmowy z królem Polski. Nie udaĹy siÄ równieĹź próby
nakĹonienia cesarza do naruszenia granic Polski, aby w ten sposób
sprowokowaÄ SzwecjÄ do uderzenia na RzeczpospolitÄ
.
JeĹli chodzi o rzÄ
dy w paĹstwie, król dÄ
ĹźyĹ z uporem
(chociaĹź nie zawsze konsekwentnie) do wzmocnienia swej wĹadzy.
Wychowany w okresie tworzenia silnych monarchii absolutystycznych
na zachodzie Europy, czuĹ siÄ Ĺşle w republikaĹskiej i
parlamentarnej Polsce. Mimo oficjalnego podkreĹlania swych
zwiÄ
zków z PolskÄ
, tak naprawdÄ marzyĹ o tym, by sprawowaÄ
rzÄ
dy na wzór Turcji, Rosji, czy teĹź Francji. WĹadysĹaw IV nie
potrafiĹ dojĹÄ do porozumienia z wiÄkszoĹciÄ
swych doradców i
ministrów, którzy przewaĹźnie nie popierali decyzji króla, wówczas
gdy nie byĹy one akceptowane przez szlachtÄ. Wszystko to razem
sprawiĹo, Ĺźe umierajÄ
c przedwczeĹnie (podczas podróĹźy z Wilna
do Warszawy, w miejscowoĹci Merecz w maju 1648 roku), pozostawiĹ
po sobie nierozwiÄ
zany problem kozacki, który wkrótce okazaĹ siÄ
zgubny dla Polski (ĹmierÄ WĹadysĹawa IV zbiegĹa siÄ w czasie
z wybuchem powstania Chmielnickiego).
ĹšródĹa wĹasne, strona internetowa:nbp.pl/pl.wikipedia.org
Monety z serii poczet królów i ksiÄ
ĹźÄ
t polskich (dowiedz siÄ
wiÄcej o caĹej serii).