[ALETHEIA]
Kategoria: Wydawnictwa naukowe i popularno-naukoweWysyłka: od ręki
W napisanej pod koniec życia autobiografii Hume wyraża przekonanie,
że "nigdy żadne przedsięwzięcie piśmiennicze nie było bardziej
niefortunne niż mój Traktat o naturze ludzkiej.
Opuścił...
Pełen opis produktu 'Traktat o naturze ludzkiej' »
W napisanej pod koniec życia autobiografii Hume wyraża przekonanie,
że "nigdy żadne przedsięwzięcie piśmiennicze nie było bardziej
niefortunne niż mój Traktat o naturze ludzkiej. Opuścił on
drukarnię jako martwy płód; nie zdołał nawet wywołać gniewnych
pomruków wśród fanatyków" . Jednakże wiele przemawia za tym, że
Hume przez całe życie głęboko przeżywał krytykę, jaką wywołał jego
Traktat. W pierwszej recenzji wytknięto mu pretensjonalność,
kiepski styl pisarski oraz niejasność argumentacji. Drugi recenzent
zwrócił uwagę na skrajny sceptycyzm, wysunął zarzut "wzajemnej
sprzeczności wielu pojedynczych twierdzeń", potępił "szkodliwe
[religijne] wnioski", które można by wyprowadzić z jego zasad, a
także dogmatyzm, z jakim "ośmiela się on zastępować opinie
największych filozofów swoimi spekulacjami". Recenzenci odnotowali
młody wiek autora (Hume miał dwadzieścia siedem lat) i wyrazili
przekonanie, że "można spodziewać się dużo lepszej pracy, gdy z
wiekiem dojrzeje jego smak, a czas pozwoli mu przemyśleć od nowa"
zagadnienia, którymi zajął się w Traktacie. Jednakże potomność nie
podzieliła oceny wartości Traktatu, którą temu dziełu wystawił sam
Hume. Podczas minionych dwu stuleci zarówno jego wielbiciele, jak i
krytycy, uważali Traktat za najgłębszą pracę filozoficzną Hume'a,
zasługującą na studiowanie dla niej samej i bezcenną ze względu na
światło, jakie rzuca na zasady leżące u podstaw całej jego
późniejszej filozofii. Mimo że poglądy Hume'a są wysoce
kontrowersyjne, stanowią nadal podstawę współczesnej dyskusji
filozoficznej. Nadto, w Badaniach Hume nigdzie nie wspomina o swoim
ogólnym projekcie, zapowiedzianym na początku Traktatu, a
dotyczącym stworzenia nowego fundamentu dla rozmaitych nauk przez
zbudowanie nowej nauki o naturze ludzkiej. Ogranicza też rozważania
nad centralną zasadą, na której miała się opierać ta nowa nauka,
mianowicie zasadą kojarzenia idej i związaną z nią zasadą
kojarzenia impresji. Wreszcie, w swoich Badaniach Hume nigdzie nie
podejmuje głównego problemu, któremu stawił czoło w Traktacie: w
jaki sposób mamy odróżniać naturalne zasady umysłu ludzkiego, które
zasługują na akceptację (tj. normatywne zasady wiedzy i
moralności), od tych, które powinno się odrzucić jako
"niefilozoficzne".Z WprowadzeniaTraktat o naturze ludzkiej jest z
pewnością najważniejszym dziełem Hume'a, a zapewne również całego
brytyjskiego Oświecenia. Dzieło to było jednym ze stosunkowo
nielicznych traktatów w pełnym tego słowa znaczeniu, jakie epoka ta
wydała - kompletnym wykładem filozoficznych zapatrywań autora.
Początkowo nienajlepiej przyjęty, stał się z czasem jednym z
głównych punktów orientacyjnych filozofii europejskiej, do którego
odnosiło się bardzo wielu myślicieli dawnych i nowych - nie tylko
zresztą filozofów - kanonem klasyki filozoficznej.Jerzy Szacki
