[C.H. Beck]
Kategoria: Dla tłumaczy
Książka Ekwiwalencja w tłumaczeniu tekstów prawnych i
prawniczych. Polskie i brytyjskie prawo spadkowe zawiera
analizę polskich terminów prawa spadkowego i ich
angielskich ekwiwalentów...
Pełen opis produktu 'Ekwiwalencja w tłumaczeniu tekstów prawnych i prawniczych. Polskie i brytyjskie prawo spadkowe' »
Książka Ekwiwalencja w tłumaczeniu tekstów prawnych i prawniczych.
Polskie i brytyjskie prawo spadkowe zawiera analizę polskich
terminów prawa spadkowego i ich angielskich ekwiwalentów
proponowanych w czterech opublikowanych tłumaczeniach kodeksu
cywilnego.
Omawiane terminy polskie są nieprzystające wobec terminów
angielskich (z powodu dużych różnic pomiędzy systemami prawnymi) i
dlatego często rodzą problemy tłumaczeniowe.
W książce oceniono trafność zastosowanych ekwiwalentów i w
przypadku gdy zakwestionowano ich poprawność, zaproponowano nowe
ekwiwalenty.
Nowe ekwiwalenty i kolokacje przedstawione w niniejszej
publikacji pozwolą Czytelnikom stosować bardziej trafne
odpowiedniki podczas tłumaczenia terminów polskiego prawa
spadkowego i zaoszczędzić czas, który spędziliby nad badaniem
trafności ekwiwalentów.
Ponadto książka stanowi źródło wiedzy dotyczącej m.in. instytucji
polskiego i brytyjskiego prawa spadkowego, pojęcia ekwiwalencji w
teorii tłumaczenia oraz technik tłumaczeniowych.
Książka ta powstała z myślą o:
- prawnikach, którzy zajmują się polskim prawem, ale mówią o nim po
angielsku,
- osobach, które przygotowują się do egzaminu na tłumacza
przysięgłego,
- tłumaczach, którzy chcą nabrać sprawności w zakresie przekładu
prawniczego.
Zobacz fragmenty
SPIS TREŚCI:
WSTĘP
1. GŁÓWNE TEORIE EKWIWALENCJI W PRZEKŁADZIE
1.1. Kontinuum sporu tłumaczeniowego - bliżej nadawcy czy
odbiorcy?
1.2. Stopniowalność zjawiska ekwiwalencji tłumaczeniowej
1.3. Ekwiwalencja empiryczna
1.4. Ekwiwalencja na poziomie jednostek - od wyrazu do tekstu
1.5. Ekwiwalencja jako procedura tłumaczeniowa
1.6. Ekwiwalencja funkcjonalna
1.7. Ekwiwalencja według Mony Baker
1.8. Odrzucenie pojęcia ekwiwalencji
1.9. Ekwiwalencja tłumaczeniowa według Gideona Toury'ego
1.10. Teoria skoposu Vermeera
1.11. Główne klasyfikacje technik tłumaczeniowych
2. TERMINOLOGIA I TERMIN
2.1. Terminologia - nauka a zbiór terminów
2.2. Terminologia - nauka interdyscyplinarna
2.3. Terminologia - nauka samodzielna, niezależna
2.4. Terminologia a rozwój technologii
2.5. Szkoły terminologii
2.6. Pojęcie, nazwa, definicja
2.7. Ujednolicanie pojęć
2.8. Pojęcie terminu w terminologii
2.9. Działalność terminologiczna
3. DYSKURS PRAWNY JAKO JĘZYK PRAWA
3.1. Język specjalistyczny
3.2. Kategoryzacja języków specjalistycznych S. Gruczy
3.3. Definicje i kategoryzacje języka prawa
3.4. Główne cechy anglojęzycznego dyskursu prawnego
4. CZĘŚĆ BADAWCZA
4.1. Wstęp
4.2. Cel
4.3. Analiza nieprzystających terminów prawnych
5. WNIOSKI
5.1. Ujednolicenie klasyfikacji technik Vinaya i Darbelneta,
Newmarka oraz Chestermana - sprowadzenie do jednej klasyfikacji
5.2. Techniki zastosowane podczas przekładu terminów poddanych
analizie w części badawczej pracy
5.3. Klasyfikacja technik stosowanych w tłumaczeniu
nieprzystających terminów prawnych
5.4. Liczba zastosowań technik używanych w tłumaczeniu
nieprzystających terminów prawnych
5.5. Zalety i wady technik używanych w tłumaczeniu nieprzystających
terminów prawnych
PODSUMOWANIE
BIBLIOGRAFIA
WSTĘPW związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej
Polska stała się członkiem tzw. rynku wewnętrznego, w którym
obowiązuje zasada swobodnego przepływu towarów, usług, osób i
kapitału. Wzmocniło to rozwijającą się współpracę gospodarczą
Polski z innymi krajami. Przedsiębiorstwa polskie i zagraniczne
coraz częściej korzystają z pomocy nie tylko prawników, ale także
tłumaczy. Wskutek akcesji Polski do Unii Europejskiej wielu Polaków
zaczęło pracować i mieszkać w innych krajach UE oraz stawać się ich
pełnoprawnymi obywatelami. W wyniku tego coraz bardziej powszechne
staje się tłumaczenie tekstów prawnych i prawniczych, stanowiących
nie tylko niezbędny element efektywnej międzynarodowej współpracy
gospodarczej, ale również element regulowania kwestii związanych z
prawami i obowiązkami obywatela jako osoby posiadającej zdolność do
czynności prawnych, w tym do dziedziczenia.
Tłumacze zajmujący się tłumaczeniem tekstów prawnych i prawniczych
stoją przed szczególnym wyzwaniem, którejakie stanowi przekład
tekstów pochodzących z jednego systemu prawnego na język kraju o
innym systemie prawa. W celu prawidłowego zrozumienia danego tekstu
źródłowego i jego właściwego przekładu niezbędna jest nie tylko
biegła znajomość języków i teorii przekładu, lecz także wiedza
dotycząca instytucji prawnych występujących w różnych systemach
prawa.
Tłumacze zajmujący się przekładem z języka polskiego na język
angielski oraz z języka angielskiego na język polski muszą
posiadać niezbędną wiedzę z zakresu systemów prawnych należących do
różnych rodzin prawa, ponieważ system prawa polskiego należy do
rodziny prawa stanowionego, a system prawa Zjednoczonego Królestwa
Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (Zjednoczonego Królestwa) -
prawa precedensowego (dla uproszczenia system prawa Zjednoczonego
Królestwa nazywam systemem prawa brytyjskiego). W związku z tym
jest więcej różnic pomiędzy instytucjami prawnymi systemów prawa
polskiego i brytyjskiego niż tych pomiędzy instytucjami prawa
systemów należących do tej samej rodziny prawa. Różnice między
systemami prawnymi dotyczące ich swoistych rozwiązań i instytucji
prawnych powodują trudności przede wszystkim w tłumaczeniu terminów
określających instytucje prawne charakterystyczne dla danego
systemu prawa. Odmienności systemów prawnych powodują, że zakresy
znaczeniowe terminów oznaczających instytucje prawne w jednym
systemie prawnym tylko częściowo pokrywają się z zakresami
znaczeniowymi terminów oznaczających instytucje charakterystyczne
dla innego systemu prawnego, ponieważ rzadko udaje się znaleźć w
systemie prawa języka docelowego instytucję tożsamą z instytucją
systemu prawa języka źródłowego. Czasami termin prawa języka
źródłowego nazywa instytucję prawa nie występującą w systemie prawa
języka docelowego (termin bezekwiwalentowy w rozumieniu
Kierzkowskiej 2007: 113). W przypadku gdy tłumacz ma do czynienia z
opisaną sytuacją, stosuje różne techniki przekładowe by uzyskać
ekwiwalent.
Głównym celem niniejszej pracy jest zweryfikowanie tezy,
zgodnie z którą klasyfikacje technik tłumaczeniowych przedstawione
w literaturze nie odzwierciedlają wszystkich technik stosowanych w
praktyce podczas tłumaczenia pojęć nieprzystających występujących w
tekstach prawnych i prawniczych. W pracy przyjęto rozumienie
konceptualnej nieprzy- stawalności terminologii według Sarcević
(1997: 232). Pochodnym celem pracy jest zaprezentowanie
klasyfikacji technik stosowanych w tłumaczeniu nieprzystających
terminów prawnych, co jest możliwe tylko po uprzednim opracowaniu
ujednoliconej klasyfikacji najbardziej uznanych w literaturze
technik przekładowych. Ponadto należy zbadać liczbę zastosowań
danej techniki przekładowej oraz korzyści i zagrożenia wynikające z
jej użycia.
Przedmiotem zainteresowania pracy zatytułowanej
"Ekwiwalencja w tłumaczeniu tekstów prawnych i prawniczych na
przykładzie polskiego i brytyjskiego prawa spadkowego" będą
techniki przekładowe stosowane w tłumaczeniu (z języka polskiego na
język angielski) pojęć nieprzystających, ponieważ nieprzystawalność
pojęć wiąże się ściśle ze zjawiskiem ekwiwalencji przekładowej.
Korpusem badawczym są pojęcia występujące w polskim kodeksie
cywilnym, w księdze "Spadki", oraz ich ekwiwalenty zastosowane w
opublikowanych tłumaczeniach kodeksu cywilnego na język angielski.
Systemem prawnym języka źródłowego jest polski system prawny, a
systemem prawnym języka docelowego - brytyjski system prawny.
W niniejszej pracy przyjmuje się następującą definicję pojęcia
"tekst": "tekst stanowi rodzaj makrostruktury, której istotę
określają takie właściwości uniwersalne jak: spójność
(przynależność wszystkich jednostek tekstu do wspólnej sieci
powiązań semantycznych i syntaktycznych), podzielność (obecność w
tekście tematycznie spójnych fragmentów różnego typu), całościowość
(obecność w składzie tekstu znaków początku i końca)" (Luk- szyn
2003: 9). Pojęcie tekst prawny w niniejszej pracy, oznacza tekst
aktu normatywnego (Gizbert-Studnicki 1986: 34), a test prawniczy
definiuje się tu jako tekst wyrażony w języku prawniczym,
określonym przez Wróblewskiego jako: "język, którym posługują się
prawnicy" (Wróblewski 1948: 136). Pojęcia nieprzystające, które
zostaną poddane analizie, w przeważającej większości pochodzą z
tekstu prawnego (tekstu kodeksu cywilnego), jednakże w pracy
zostaną omówione również ich synonimy występujące w tekstach
prawniczych (tekstach doktryny polskiego prawa cywilnego).
Celem rozdziału badawczego jest analiza językowa, w
mniejszym zakresie analiza prawna angielskich tłumaczeń księgi
"Spadki" polskiego kodeksu cywilnego (ustawy z dnia 23 kwietnia
1964 r. (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm., który obowiązuje od 1
stycznia 1965) opublikowanych po roku 1990, w którym to weszła w
życie ustawa z 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny
(Dz.U. Nr 55, poz. 321 ze zm.). W 1990 roku kodeks cywilny został
zmieniony w najszerszym zakresie, ponieważ uchylono wszelkie
odesłania do zasad ustroju PRL (Nałęcz 2004: VIII, IX). Dlatego też
uznano za bezzasadne badanie wcześniejszych tłumaczeń.
Szczegółowymi celami części badawczej są: przedstawienie przykładów
nieprzystających terminów polskiego i brytyjskiego prawa
spadkowego, porównanie ich tłumaczeń na język angielski, ocena
trafności zastosowanych ekwiwalentów angielskich oraz
zaproponowanie dla danego terminu nieprzystającego ekwiwalentu
funkcjonalnego o najwyższym stopniu przystawalności, o ile termin
nie okazał się terminem bezekwiwalentowym. W niniejszej pracy
przyjęto definicję terminu bezekwiwalentowego Kierzkowskiej (2007:
113) oraz rozumienie konceptualnej nieprzystawalności terminologii
według Sarcević (1997: 232). Termin "ekwiwalent funkcjonalny"
oznacza tu "termin oznaczający pojęcie lub instytucję docelowego
systemu prawnego, mający taką samą funkcję jak dane pojęcie
źródłowego systemu prawnego" (Sarcević 1997: 236).
Praca składa się z części teoretycznej, badawczej oraz wniosków.
Część teoretyczną stanowią trzy rozdziały, część badawczą - dwa.
Wnioski stanowią ostatni rozdział pracy.
W pierwszej części rozdziału pierwszego (zatytułowanego
"Teorie ekwiwalencji przekładowej") zostaną przedstawione koncepcje
ekwiwalencji uporządkowane według trzech zagadnień. Na początku
zostaną omówione poglądy Nidy, House i Kollera, którzy rozważają
problem, czy w procesie przekładu należy "być bliżej" nadawcy czy
odbiorcy tekstu. Następnie zostaną przedstawione koncepcje
ekwiwalencji przekładowej jako zjawiska stopniowalnego (tu zostaną
zaprezentowane koncepcje m.in. takich badaczy jak Komissarow czy
Kade). Trzecim zagadnieniem, które zostanie omówione jest poziom,
na którym ekwiwalencja przekładowa ma zostać osiągnięta (po jednej
stronie kontinuum mówi się o ekwiwalencji na poziomie wyrazu, po
drugiej zaś - na poziomie tekstu). W zakresie tego zagadnienia
zostaną przywołane m.in. teorie Krzeszowskiego, Tabakowskiej, Reiss
i Vermeera. Należy dodać, że w literaturze dotyczącej ekwiwalencji
przekładowej występują również koncepcje, w których pojęcie
ekwiwalencji przekładowej zostaje odrzucone. Wspomnianą postawę
reprezentują m.in. Snell-Hornby, Holz-Manttari czy Pym.
W drugiej części rozdziału pierwszego zostaną omówione
klasyfikacje technik tłumaczeniowych (m.in. Vinaya i Darbelneta,
Newmarka oraz Chestermana) stosowane podczas przekładu pojęć
nieprzystających, których kulturowa specyficzność rodzi problemy
tłumaczeniowe. Terminy, które w części badawczej pracy zostaną
poddane analizie świadczą o nieprzystawalności wielu instytucji
polskiego i brytyjskiego prawa spadkowego.
W rozdziale drugim (zatytułowanym "Terminologia i termin")
zostanie podjęta próba zaprezentowania różnych definicji pojęć
terminologia i termin. Pojęcie terminologia jest różnie postrzegane
i definiowane przez teoretyków, dlatego nie zajmują oni wspólnego
stanowiska dotyczącego cechy interdyscyplinarności, czy
samodzielności tej nauki. Na przykład Sager twierdzi, że
terminologia jest nauką niesamodzielną, zaś Fotiev uważa, że -
samodzielną.
Zagadnieniami, które również zostaną omówione w drugim rozdziale
pracy, są szkoły terminologii, działalność terminologiczna oraz - z
uwagi na to, że przedmiotem części badawczej są terminy prawne -
definicje pojęcia termin.
W trzecim rozdziale zostaną zaprezentowane definicje pojęcia język
specjalistyczny oraz kategoryzacja języków specjalistycznych S.
Gruczy. Ponadto przybliżone zostaną definicje pojęcia język prawa i
jego kategoryzacje oraz główne cechy anglojęzycznego dyskursu
prawnego.
W części badawczej zostaną poddane analizie porównawczej
tłumaczenia na język angielski terminów nieprzystających
występujących w księdze "Spadki" polskiego kodeksu cywilnego.
Pierwszym etapem badania danego pojęcia nieprzystającego będzie
przedstawienie jego użycia w tekście polskiej ustawy oraz
zaprezentowanie jego angielskich ekwiwalentów użytych w angielskich
tłumaczeniach ustawy. Następnie, w celu oceny trafności
zastosowanych w tłumaczeniach ekwiwalentów zostaną krótko omówione
cechy instytucji prawnych (polskich i brytyjskich), które kryją się
za pojęciami nieprzystającymi. Ponadto, przy omawianiu danego
terminu, w większości przypadków, zostanie zaproponowany ekwiwalent
funkcjonalny o najwyższym stopniu przystawalności. W przypadku gdy
badany termin okaże się bezekwiwalentowy (w rozumieniu
Kierzkowskiej 2007: 113), zostanie przedstawiona propozycja
zastosowania innego ekwiwalentu. Dodatkowo w celu dokonania oceny
trafności ekwiwalentów zastosowanych w tłumaczeniach sprawdzone
zostanie ich występowanie lub brak ich występowania w tekstach
doktryny oraz tekstach źródeł prawa brytyjskiego. W przypadku
zaproponowania nowego ekwiwalentu zbadane zostanie również jego
występowanie w tekstach doktryny oraz tekstach źródeł prawa
brytyjskiego.
Ujednolicona klasyfikacja technik przekładowych będzie stanowić
pierwszą część wniosków pracy. Następnie zostaną wymienione
wszystkie ekwiwalenty terminów nieprzystających poddane analizie w
części badawczej, w celu określenia, które z technik zostały
zastosowane podczas ich formułowania. W części końcowej pracy
zostanie przedstawiona klasyfikacja technik stosowanych w
tłumaczeniu nieprzystających terminów prawnych. Ponadto
zaprezentuję zestawienie ukazujące liczbę zastosowań poszczególnych
technik w tłumaczeniu nieprzystających terminów prawnych. Następnie
omówione będą korzyści i zagrożenia wynikające z użycia każdej z
wymienionych technik. Ostatni element pracy stanowi lista
zaproponowanych ekwiwalentów funkcjonalnych, które nie pojawiają
się w opublikowanych tłumaczeniach.
Anna Kizińska