[]
Kategoria: Monety / Monety srebrne 1995-2017 / 2008
lewej strony napis: 450/LAT. Pod nim stylizowany wizerunek trÄ
bki
pocztowej. Z lewej strony i u góry póĹkolem napis: POCZTY
POLSKIEJ. Awers: U góry z prawej strony wizerunek orĹa
ustalony...
Pełen opis produktu '10 zĹ, 450 lat Poczty Polskiej, rok 2008' »
Kategoria: numizmatyka / monety srebrne
Rewers: W Ĺrodku stylizowany wizerunek goĹca pocztowego z XVI
wieku. W tle stylizowany fragment miedziorytu z XVII wieku z
wizerunkiem zajazdu. U doĹu z lewej strony napis: 450/LAT. Pod nim
stylizowany wizerunek trÄ
bki pocztowej. Z lewej strony i u góry
póĹkolem napis: POCZTY POLSKIEJ.
Awers: U góry z prawej strony wizerunek orĹa ustalony dla godĹa
Rzeczypospolitej Polskiej. W Ĺrodku stylizowany wizerunek znaczka
pocztowego przedstawiajÄ
cy stylizowane wizerunki goĹca pocztowego
na koniu, grajÄ
cego na trÄ
bce oraz drzew, zmieniajÄ
ce kolor w
zaleĹźnoĹci od kÄ
ta patrzenia. W tle znaczka stylizowany
wizerunek mapy pocztowej oraz z prawej strony fragment wizerunku
zegara dyliĹźansowego. Z lewej strony napis: 10/ZĹ. Pod napisem
pionowo oznaczenie roku emisji: 2008. U doĹu napis:
RZECZPOSPOLITA/POLSKA. Pod lewÄ
ĹapÄ
orĹa znak mennicy:
M/W.
Podobnie jak to miaĹo miejsce w innych krajach, poczta byĹa
poczÄ
tkowo zwiÄ
zana z wĹadcÄ
i dworem. Królowie i ksiÄ
ĹźÄta
wykorzystywali posĹaĹców, zwanych komornikami, do przewoĹźenia
korespondencji. Ĺrodkiem transportu posĹaĹców byĹy wprowadzone
przez BolesĹawa Chrobrego podwody, w ramach których miejscowa
ludnoĹÄ byĹa zobowiÄ
zana do dostarczenia koni i wozów.
Wydawania podwodów odbywaĹo siÄ w domu wójta, burmistrza lub
Ĺawnika. Przed wydaniem podwodu naleĹźaĹo okazaÄ uprawniajÄ
cy
list podwodowy oraz z góry uiĹciÄ naleĹźnoĹÄ. Komornik nie
mógĹ ominÄ
Ä miejsca, w którym czekaĹa go wymiana koni.
ObowiÄ
zek dostarczanie podwód dotyczyĹ zwĹaszcza miast
królewskich. Jako Ĺźe byĹ to znaczny ciÄĹźar, wiele miast
zabiegaĹo o królewskie przywileje zwalniajÄ
ce z bezpĹatnych
podwód.
Na sejmie warszawskim zniesiono bezpĹatne podwody i wprowadzono
podatek podwodowy ustalony na 16% wartoĹci szacunkowej
nieruchomoĹci lub przedsiÄbiorstwa znajdujÄ
cego siÄ w granicach
miasta. Wsie musiaĹy pĹaciÄ podatek w wysokoĹci 6 groszy od
Ĺana lub wĹóki oraz wnosiÄ na cele podatku podwodowego opĹaty
akcyzowe od napojów alkoholowych wyrabianych na wsi, tak zwane
czopowe. WpĹywy z podatku podwodowego nie wystarczaĹy jednak na
pokrycie kosztów, toteĹź na sejmie piotrkowskim w 1565 roku wydano
nowy uniwersaĹ w sprawie podwód, na mocy którego zmniejszono
opĹaty za uĹźycie koni i wozu oraz wynagrodzenie przewoĹşnika.
Jednak z powodu trudnej sytuacji ekonomicznej i spoĹecznej wiele
miast uchylaĹo siÄ od pĹacenia, przez co wpĹywy z podatku byĹy
niewielkie. Dlatego w 1576 roku Stefan Batory wydaĹ uniwersaĹ, w
którym zagroziĹ „opornym miastom bezpoĹredniÄ
egzekucjÄ
sÄ
dowÄ
bez uciekania siÄ do uprzednich pozwów na sejm”. WpĹywy
z podatku podwodowego wzrosĹy, choÄ wciÄ
Ĺź nie pokrywaĹy
kosztów. Oprócz podwód istniaĹy inne urzÄ
dzenia posĹaĹcze
utrzymywane przez klasztory, sÄ
dy, miasta, kupiectwo, uniwersytety
i moĹźne rody.
ZasadniczÄ
zmianÄ w organizacji poczty wprowadziĹ WĹadysĹaw
IV. W 1647 roku wydaĹ on ordynacjÄ pocztowÄ
, która staĹa siÄ
fundamentem dziaĹania poczty. Ordynacja zniosĹa obowiÄ
zek
dostarczania podwód, nakĹadajÄ
c w zamian obowiÄ
zek pĹacenia
czterokrotnie podwyĹźszonego podatku podwodowego. Poczta nie byĹa
juĹź wĹasnoĹciÄ
króla, ale staĹa siÄ instytucjÄ
paĹstwowÄ
przeznaczonÄ
dla wszystkich. Ordynacja nie odniosĹa jednak
spodziewanego skutku. SprawÄ dodatkowo pogarszaĹy toczÄ
ce siÄ
wojny.
OĹźywienie gospodarcze i polityczne w drugiej poĹowie XVIII wieku
sprawiĹo, Ĺźe rozwijajÄ
cy siÄ kraj potrzebowaĹ dobrze
funkcjonujÄ
cej poczty. W 1764 roku StanisĹaw August wydaĹ
„UniwersaĹ w sprawie poczty”, który reorganizowaĹ pocztÄ.
PieczÄ nad naczelnym zarzÄ
dem poczty przejÄĹa Dyrekcja
Generalna Poczty J.K.M., na czele której staĹ Generalny Dyrektor.
Do jego obowiÄ
zków naleĹźaĹa m.in. rewizja tygodniowych i
kwartalnych rachunków oraz dozór nad generalnÄ
kasÄ
. Poczta byĹa
podzielona na dyrektury: polskÄ
, litewskÄ
i pruskÄ
. Na czele
kaĹźdej z nich staĹ generalny poczmistrz. Poczmistrzowie
prowadzili stacje pocztowe i byli odpowiedzialni za porzÄ
dek w
instytucji oraz za bezpieczeĹstwo podróĹźnych. Przewozem
korespondencji zajmowali siÄ piesi o konni posĹaĹcy, którzy od
XVI wieku nosili odznaki.
SieÄ pocztowa w Polsce zostaĹa rozbudowana w drugiej poĹowie
XVIII wieku, kiedy to utworzono trakty, wzdĹuĹź których
znajdowaĹy siÄ stacje pocztowe. Stacje te peĹniĹy funkcje
urzÄdu pocztowego i zajazdu oraz miejsca zaprzÄgu koni. W 1765
roku StanisĹaw August wprowadziĹ nowÄ
taryfÄ pocztowÄ
, która
wprowadzaĹa zasadÄ równoĹci opĹat dla wszystkich
korzystajÄ
cych z poczty.
Poczta zyskaĹa duĹźe znaczenie po odzyskaniu przez PolskÄ
niepodlegĹoĹci w 1918 roku. Dekret Naczelnika z 5 lutego 1919
roku powoĹaĹ do Ĺźycia odrÄbne Ministerstwo Poczt i Telegrafów,
co umoĹźliwiĹo szybkÄ
unifikacjÄ i rozbudowÄ spójnego systemu
ĹÄ
cznoĹci. ByĹo to niezmiernie istotne ze wzglÄdu na trudnÄ
sytuacjÄ paĹstwa odradzajÄ
cego siÄ ze zniszczeĹ.
Do zadaĹ nowego ministerstwa naleĹźaĹo: uruchomienie pocztowej
administracji terenowej, zapewnienie ciÄ
gĹoĹci obsĹugi przez
jednostki eksploatacyjne i komunikacji miedzy tymi jednostkami,
ustalenie zakresu usĹug pocztowych oraz stawek
taryfowych.
W 1928 roku dokonano komercjalizacji poczty 1928 poprze utworzenie
paĹstwowego przedsiÄbiorstwa „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”.
Wszystkie Ĺwiadczenia (oprócz tych wynikajÄ
cych z ustawy)
wykonywane przez PPTiT na rzecz organów paĹstwa miaĹy byÄ
opĹacane.
Po wybuchu II wojny Ĺwiatowej ĹÄ
cznoĹÄ cywilnÄ
wĹÄ
czono do
systemu obronnego. ĹÄ
cznoĹciowcy wĹÄ
czyli siÄ do wojny
obronnej – do historii przeszĹy zwĹaszcza obrona Poczty
GdaĹskiej i twierdzy Modlin.
Po zakoĹczeniu wojny organizacjÄ
poczty zajmowaĹo siÄ
Ministerstwo Poczt i Telegrafów. Odbudowa struktur byĹa trudna i
dĹugotrwaĹa z wzglÄdu na znaczne zniszczenia spowodowane przez
dziaĹania wojenne. Do koĹca 1945 roku udaĹo siÄ jednak
utworzyÄ dziesiÄÄ dyrekcji okrÄgów pocztowych z siedzibami w
Warszawie, Lublinie, Krakowie, Katowicach, Olsztynie, Poznaniu,
Ĺodzi, GdaĹsku, Szczecinie i we WrocĹawiu. Na poczÄ
tku lat
piÄÄdziesiÄ
tych rozĹÄ
czono pocztÄ i telekomunikacjÄ. AĹź do
1955 roku PPTiT dziaĹaĹa na podstawie przedwojennych aktów
prawnych. Zmiany przyniósĹ dekret z 1955 roku, na mocy którego
Ministerstwo ĹÄ
cznoĹci staĹo siÄ krajowym monopolistÄ
w
dziedzinie ĹÄ
cznoĹci.
Kolejna restrukturyzacja odbyĹa siÄ w 1975 roku i byĹa
odpowiedziÄ
na zmiany w administracyjnym podziale kraju. Istota
tych zmian tkwiĹa w powiÄ
zaniu dotychczasowego szczebla
zarzÄ
dzania z eksploatacjÄ
pocztowÄ
i telekomunikacyjnÄ
.
Utworzono wówczas duĹźe obszary wojewódzkich urzÄdów pocztowych,
co przyczyniĹo siÄ do zwiÄkszenia samodzielnoĹci ich dyrektorów
i podlegĹych im naczelników. Kolejna reorganizacja przypadĹa na
rok 1987 i zwiÄ
zana byĹa z wprowadzanymi wówczas reformami
gospodarczymi. Zlikwidowano wówczas Ministerstwo ĹÄ
cznoĹci, a
ĹÄ
cznoĹÄ znalazĹa siÄ w resorcie Transportu, Ĺťeglugi i
ĹÄ
cznoĹci. PPTiT wydzielono jako samodzielnÄ
jednostkÄ o
ogólnokrajowym zasiÄgu, kierowanÄ
przez dyrektora generalnego.
DziaĹalnoĹÄ instytucji miaĹa opieraÄ siÄ na prawie cywilnym i
wĹaĹciwych mechanizmach ekonomicznych. W 1991 roku ze struktury
PPTiT wyĹÄ
czono czÄĹÄ zajmujÄ
cÄ
siÄ usĹugami
telekomunikacyjnymi i utworzono TelekomunikacjÄ PolskÄ
. W wyniku
komercjalizacji przeprowadzonej 1 wrzeĹnia 2006 roku Poczta Polska
zostaĹa przeksztaĹcona w spóĹkÄ akcyjnÄ
.
ĹšródĹa: Tomasz Chronowski, Historia Poczty Polskiej, COR
Bydgoszcz.