Kangoo.plSzukamy produktów wśród ponad 10 mln ofert sklepów internetowych

„Siekiera, motyka, katar sienny, mamy w Polsce stan wojenny” – słowa śpiewanej w grudniu 1981 roku piosenki dowodzą, że w PRL żywe były tradycje walki z systemem za pomocą humoru.Ta trawestacja okupacyjnej rymowanki (niejedyna zresztą) miała też wymiar symboliczny – „noc generała” większość społeczeństwa postrzegała jako wojnę „wrony” z własnym narodem i okupację ojczyzny. Oczywiście, chociaż pretendujemy do miana najweselszego baraku w obozie, tak lekko nie było. Stan wojenny rozpoczął się ponuro i złowrogo i lepiej do opisania pierwszych jego chwil pasują słowa innego wiersza z tego okresu, autorstwa ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego: „Żelazny łom pęknięta futryna/ krzyk przekleństwo/ oko sąsiadki przytknięte/ do wizjera”. Od opisu przebiegu aresztowań działaczy opozycji, którzy znaleźli się na liście przeznaczonych do internowania, zaczyna swój tekst Natalia Jarska. Ale pokazuje ten moment z innej niż zwykle strony – z perspektywy żon, które w tę grudniową noc zostawały nagle same z wyłamanymi drzwiami, płaczącymi dziećmi i własnym strachem. Jak sobie radziły i jaka była ich rola podczas stanu wojennego? Odpowiedź na to pytanie w niniejszym numerze.Bezwzględne pacyfikacje demonstracji i strajkujących zakładów to swoista wizytówka stanu wojennego, a hasło ZOMO do dziś jest synonimem sadyzmu i brutalności. Niemal w przededniu 13 grudnia władze PRL miały okazję przeprowadzić próbę generalną użycia sił specjalnych (a także sprawdzić reakcję społeczeństwa): relacje dotyczące stłumienia protestu słuchaczy Wyższej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej zebrał Konrad Starczewski.Grudzień to jeden z najważniejszych „polskich miesięcy”. Do rocznic upamiętniających wydarzenia lat 1970 i 1981 w tym roku już z całą pewnością możemy dołączyć jeszcze jedną, mającą szczególne znaczenie dla warszawiaków. Zakończone niedawno śledztwo IPN wykazało, że prezydent Warszawy Stefan Starzyński, symbol jej oporu we wrześniu 1939 roku, został zamordowany przez Niemców w grudniu tegoż roku gdzieś w okolicach Warszawy. O szczegółach ustaleń, przebiegu śledztwa i pozostających wciąż wątpliwościach z prokurator Małgorzatą Kuźniar-Plotą rozmawia Filip Gańczak. Do numeru dołączyliśmy także film w reżyserii Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego opisujący najdramatyczniejszy okres życia prezydenta.Jak kręte bywały często drogi życiowe Polaków w okresie PRL mógłby zaświadczyć Marek Petrusewicz. Znakomity pływak, rekordzista świata, zyskał popularność, by potem sięgnąć (nomen omen) dna. Dna, od którego potrafił się odbić i popłynąć na fali Solidarności. Przejmującą historię sportowca i opozycjonisty opisuje Kamil Dworaczek.W numerze pamiętamy także o gen. Stanisławie Maczku. W 20. rocznicę jego śmierci warto odświeżyć jego zasługi: latem tego roku już po raz czwarty zrobili to motocykliści podczas rajdu śladami 1. Dywizji Pancernej. Relacjonuje go jego uczestnik, Jerzy Kirszak. Z kolei Michał Mackiewicz w swoim stałym dziale dokonuje przeglądu maszyn, których używali podczas wojny maczkowcy.W tym roku rocznicę wprowadzenia stanu wojennego po raz pierwszy przeżyjemy bez jego autora. Ostateczny rozrachunek jego działalności nastąpi już tylko przed trybunałem historii. Nie zapominając o krzywdzicielach, pamiętajmy przede wszystkim o tych, którzy ponieśli ofiarę – czasem najwyższą – w walce o wolną Polskę. Przyłączmy się do akcji IPN i postawmy świeczki w oknach. Zapalmy Światło Wolności.Redaktor naczelnyAndrzej Brzozowski...

Tylko trzy ruchy, trzy maźnięcia farbą lub kredą – aby nakreślić znak Polski Walczącej i wlać nadzieję w serca Polaków, pokazać, że jeszcze nie zginęła. Tak niewiele, a ile to wymagało odwagi… Jak zawsze w sierpniu kotwica jest jakby coraz bardziej widoczna w przestrzeni publicznej. Pojawia się na muralach, na koszulkach, nawet wytatuowana na ramieniu. To symbol polskiego podziemia, a Powstania Warszawskiego w szczególności. O kotwicy rozmawiamy z Andrzejem Gładkowskim – harcerzem i uczestnikiem powstania, który wspomina o czasach, gdy jej malowanie wiązało się z ogromnym ryzykiem. Nośmy ten znak z szacunkiem jako symbol pamięci i hołdu powstańcom, nie traktujmy go wyłącznie jako modnego ornamentu. O tamtych latach rozmawiamy też z innym uczestnikiem powstania, Edwardem Zamiarą. W tym roku mija siedemdziesiąt lat od dramatycznych wydarzeń, które na trwałe zapisały się w dziejach Kielc. Po latach niemieckiej okupacji i koszmarze Zagłady w lipcu 1946 roku Żydzi ponownie stali się ofiarami mordów. Pogrom kielecki to mroczna karta w historii miasta. Mroczna nie tylko ze względu na grozę, lecz także nie do końca wyjaśniony przebieg, a szczególnie kwestię inspiracji. O tropach w tej sprawie pisze Martyna Grądzka-Rejak. W sierpniu 1942 roku z ZSRR została ewakuowana armia gen. Władysława Andersa. Utworzona mimo licznych trudności i przeszkód stawianych przez Stalina, w ciągu następnych lat wojny odegrała istotną rolę w zachodnim teatrze działań wojennych. Plan Naczelnego Wodza, gen. Władysława Sikorskiego, wobec tych sił był jednak pierwotnie zupełnie inny. Kulisy ewakuacji andersowców opisuje Sławomir Kalbarczyk. W numerze wspominamy także dwie postaci symboliczne dla historii polski XX wieku. Małgorzata Żuławnik, w rocznicę męczeńskiej śmierci, opowiada o niezwykłej wszechstronności, zmyśle organizacyjnym i determinacji św. Maksymiliana Kolbego, który m.in. potrafił od zera zbudować koncern wydawniczy i uruchomić istniejący do dziś ruch religijny. Drugą postacią jest Anna Walentynowicz. Nieznane dotąd szczegóły dotyczące jej pochodzenia i lat dzieciństwa poznał, przeanalizował i opisał Igor Hałagida. Życiorys Anny Solidarność – jak często bywa nazywana – to nie tylko wątki związane z walką o wolne związki zawodowe. To także dramatyczna historia związana z wydarzeniami, do których doszło w jej rodzinnych stronach – ludobójstwem Polaków na Wołyniu i w Galicji Wschodniej dokonanym przez Ukraińców. Jak zauważył autor, ta nietuzinkowa postać może się stać łącznikiem między Polską a Ukrainą w trudnym konflikcie pamięci. W rocznicę masakry na Kresach prezentujemy także w numerze wystawę przygotowaną przez lubelski oddział IPN. Do numeru dołączyliśmy – oprócz płyty z filmami dokumentalnymi – zestaw emblematów na rocznicę Powstania Warszawskiego. Korzystając z nich – nie tylko podczas uroczystości – pamiętajmy, co symbolizują. Pamiętajmy o tych, dzięki którym możemy je dziś z dumą i bez strachu nosić....

Każda władza, która dąży do całkowitej kontroli nad społeczeństwem, nieuchronnie popada w absurd. Po latach (a czasami nawet i na bieżąco) można się z tego śmiać, gorzej, jeśli skutków absurdu akurat doświadczamy na własnej skórze.Dziś śmiejemy się z komedii Stanisława Barei, ale w PRL mało kto stał uśmiechnięty w kilometrowej kolejce po papier toaletowy. Były też absurdy o wiele większego formatu. Pełni grozy totalitarnego absurdu doświadczył m.in. Eugeniusz Bodo ? znakomity przedwojenny aktor, który przez radziecką bezpiekę został uznany za agenta wywiadu. Powody były kuriozalne (jak to często w postępowaniu śledczych sowieckich) ? m.in. jego szwajcarskie obywatelstwo i rola w filmie Uwaga! Szpieg. O losach jednego z najbardziej znanych polskich aktorów pisze Filip Gańczak. Prawdziwymi szpiegami (choć pod płaszczykiem dyplomatycznym) i ich sprzętem wywiadowczym zajął się natomiast w swoim artykule Patryk Pleskot. Wprawdzie nie było to wyposażenie na miarę filmowych gadżetów Jamesa Bonda, ale i tak robiło duże wrażenie na peerelowskich agentach wyposażonych w rodzimy, siermiężny sprzęt.We wrześniu ubiegłego roku rozmawialiśmy z Kazimierzem Piechowskim, uciekinierem z KL Auschwitz. W tym roku w październiku przypada 70. rocznica buntu więźniów obozu zagłady w Sobiborze. Podczas akcji uciekło ok. 200 osób. O życiu w obozie, przebiegu buntu i procesach zbrodniarzy z uczestnikiem tych wydarzeń, Filipem Białowiczem, rozmawia Maciej Foks.W październiku mija także 30 lat od wyróżnienia Lecha Wałęsy pokojową Nagrodą Nobla. Grzegorz Majchrzak opisuje okoliczności jej przyznania i wręczenia (a właściwie niewręczenia, bo osobiście laureat nie pojechał na uroczystość), a także ukazuje, jak dotkliwą porażką (to dopiero absurd!) dla władz PRL było uhonorowanie najbardziej bodaj prestiżową na świecie nagrodą jednego z obywateli ich państwa?Do numeru dołączyliśmy plakat ze zdjęciem sierżanta Józefa Franczaka ps. ?Laluś? ? 23 października 1963 roku (wspominamy o tym w Kalendarium), 18 lat od zakończenia wojny, ostatni z Żołnierzy Wyklętych poległ w walce z ZOMO.Redaktor naczelnyAndrzej Brzozowski

Władysław Borowiec, Henryk Borowy-Borowski, Hieronim Dekutowski ?Zapora?, Zygfryd Kuliński, Józef Łukaszewicz, Henryk Pawłowski, Zygmunt Szendzielarz ?Łupaszka?, Wacław Walicki i Ryszard Widelski?22 sierpnia 2013 roku na konferencji prasowej prezes IPN dr Łukasz Kamiński i rektor Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego prof. Andrzej Ciechanowicz podali nazwiska kolejnych żołnierzy wyklętych przez komunistyczną władzę. Nazwiska, które miały zostać zapomniane. Dzięki działalności zespołu uczonych pod kierunkiem dr. hab. Krzysztofa Szwagrzyka przynajmniej ta część wyroku stalinowskich sądów (o ile można nazwać je sądami) została odwrócona. Te badania i godny pochówek są ? i będą nadal, bo są kontynuowane, nie tylko w Warszawie ? obowiązkiem pokoleń, które żyją w wolnej Polsce.Lista przeznaczonych do zapomnienia przez władze komunistyczne w PRL i całym bloku sowieckim liczy wiele punktów. Wśród nich znajdowali się również autorzy samotnych protestów przeciwko niesprawiedliwości reżimu, tacy jak Ryszard Siwiec, który 8 września 1968 roku podpalił się w akcie sprzeciwu wobec zduszenia Praskiej Wiosny przez wojska Układu Warszawskiego. Świadoma ofiara z własnego życia, oddana w tak okrutny sposób, miała poruszyć władze i społeczeństwo. O ?żywych pochodniach? ? jak określił siebie jeden z samobójców, Jan Palach ? piszą Petr Blažek i Łukasz Kamiński. Pamięć o tych wydarzeniach przetrwała m.in. dzięki drugiemu obiegowi, wspieranemu przez ośrodki emigracyjne (o paryskiej ?Kulturze? i Maisons-Laffitte rozmawiamy z Wojciechem Sikorą), a także zaangażowaniu cudzoziemców ? bohaterem artykułu Radosława Ptaszyńskiego jest Jacky Challot, francuski kurier złapany przez bezpiekę na przemycaniu kontrabandy dla opozycji w PRL.Wrzesień jest także miesiącem, w którym szczególnie pamiętamy o wydarzeniach z 1939 roku: kampanii wrześniowej czy też wojnie obronnej ? historycy przypisują tym określeniom różne konotacje i znaczenia. W tym numerze ?Pamięci.pl? zamieściliśmy artykuły nawiązujące do najważniejszych skojarzeń z polskim wrześniem A.D. 1939 ? nie sposób, by w rozmowie o tych wydarzeniach nie padły następujące słowa: błędy, bohaterstwo, zbrodnie. Jeśli rozliczać dowódców z rezultatów, Naczelny Wódz podczas wojny obronnej, marszałek Śmigły-Rydz, nie stanął na wysokości zadania. Czy miał odpowiednie do tego predyspozycje i możliwości, i czy wszystkie błędy można zapisać na jego konto ? o tym w artykule Marka Gałęzowskiego. Heroicznych epizodów podczas tych kilku tygodni walk nie brakowało. Niektóre z nich tak obrosły legendą, że zupełnie przesłoniła ona prawdziwy obraz wydarzeń. Przykładem jest obrona katowickiej wieży spadochronowej ? artykuł Grzegorza Bębnika pokazuje, że literacka i filmowa fikcja powstała z mieszanki niesprawdzonych wiadomości, plotek i propagandy potrafi mocno zakorzenić się w świadomości społecznej. Z kolei Marek Rogusz, przypominając sylwetkę pilota myśliwskiego por. Wojciecha Januszewicza, tworzy jednocześnie obraz bohaterskiej walki polskiego lotnictwa z dużo bardziej zaawansowaną technicznie i liczniejszą Luftwaffe. (Do tego epizodu nawiązuje nowa gra IPN 111, którą także prezentujemy w tym numerze.) I wreszcie ? zbrodnie: trybunał norymberski uznał SS za formację zbrodniczą (o SS w Gdańsku rozmawiamy z Janem Danilukiem). Na tle zwyrodnialców z trupimi główkami na czapkach często próbuje się przedstawić Wehrmacht jako wojsko respektujące międzynarodowe konwencje dotyczące postępowania podczas wojny. Dostrzegalny w dyskursie publicys­tycznym w Niemczech proces wybielania Wehrmachtu przez zrzucenie całej winy na SS (a nawet ? jak pokazują to całkiem świeże niemieckie produkcje filmowe ? także na AK) to niebezpieczny symptom relatywizowania i zamazywania historii. Wojciech Wichert, przytaczając przypadki zbrodni popełnionych przez niemieckich żołnierzy w Polsce tylko we wrześniu 1939 roku, obala mit ?rycerskiego? Wehrmachtu.

Siedemdziesiąt lat temu na wzgórzu klasztornym w pobliżu miasteczka Cassino zakończyła się bitwa, która weszła do kanonu chwały polskiego oręża. Żołnierze 12. Pułku Ułanów Podolskich rankiem 18 maja 1944 roku zatknęli polski sztandar na gruzach klasztoru, który od pięciu miesięcy stanowił niezdobytą fortecę broniącą drogi do Rzymu.W większości byli to ludzie, którzy zdołali uciec w szeregi Armii Andersa przed NKWD i radzieckimi łagrami. Okrężną drogą przez Azję i Afrykę szli, aby walczyć o wolną Polskę. To zwycięstwo ? choć nie ostatnie w ich szlaku bojowym ? stanowi ukoronowanie ich drogi. Relacja Tomasza Marszałka, jednego z żołnierzy gen. Andersa, którą publikujemy w niniejszym numerze, to barwny i sugestywny opis tej odysei. Z kolei z Matthew Parkerem, autorem poczytnej monografii o Monte Cassino, rozmawiamy m.in. o tym, jak na Zachodzie postrzegana jest ?nasza? bitwa i czy udział Polaków rzeczywiście był kluczowy dla jej rezultatu.Dzięki Feliksowi Konarskiemu, żołnierzowi 2. Korpusu, autorowi pieśni Czerwone maki na Monte Cassino, majowe kwiaty na zawsze stały się symbolem tej batalii. Nie jest to jednak jedyny znak, jaki należy znać w związku z bitwą o Monte Cassino. Z okazji rocznicy IPN przygotował specjalne wydanie gry ZnajZnak (piszemy o nim w numerze), poświęcone temu tematowi.W majowej ?Pamięci.pl? przypominamy także inne rocznice. W dziale ?Spory historyków? Agnieszka Łuczak i Krzysztof M. Kaźmierczak prezentują własne hipotezy na temat zagadkowej śmierci Piotra Majchrzaka. W maju 1982 roku został on pobity na ulicy i wkrótce zmarł. Do dziś nie wyjaśniono ostatecznie, czy sprawcami byli zomowcy, czy ?człowiek z parasolką?. I czy w związku z tym zabity dziewiętnastolatek może być uznany za ofiarę stanu wojennego. W artykule Smutne juwenalia Jakub Szumski opisuje wydarzenia po śmierci innej ofiary komunistycznego reżimu, Stanisława Pyjasa. Śmierć studenta w maju 1977 roku wywołała oburzenie wśród krakowskich żaków, a pogrzeb przerodził się w manifestację. Władzy, usilnie próbującej nakłonić studentów do udziału w juwenaliach, nie udało się jednak przykryć zabawą tej tragedii. W PRL w maju odbywała się celebra tzw. klasy robotniczej, przejawiająca się w pompie pochodów pierwszomajowych. Robert Spałek opisuje pierwszą majówkę stanu wojennego, kiedy to 1 i 3 maja doszło m.in. w Warszawie do antyrządowych demonstracji. Pamiętaliśmy też o dwudziestopięcioleciu upadku komunizmu: w cyklu o przełomie 1989 roku publikujemy rozmowę z prof. Andrzejem Paczkowskim dotyczącą legend ? czarnej i białej ? obrad przy Okrągłym Stole.Do numeru dołączyliśmy replikę naszywki, jaką nosili żołnierze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Dziewięćdziesiąt lat temu, w maju 1926 roku, świeża jeszcze polska demokracja przeżyła ogromny wstrząs. Jakkolwiek by oceniać zamach majowy i siłowe przejęcie władzy przez stronnictwo marsz. Józefa Piłsudskiego, to uspokojenie po tych wydarzeniach nastojów społecznych i ustabilizowanie rozchwianej sceny politycznej II Rzeczypospolitej było niewątpliwie zadaniem bardzo trudnym. A przecież koniecznym. Dlatego niebagatelne znaczenie miała osobowość pierwszego po przewrocie premiera RP. Musiał to być człowiek nie tylko przekonany o słuszności zmian, lecz także kompetentny i doświadczony. 15 maja 1926 roku na czele gabinetu stanął prof. Kazimierz Bartel. Dlaczego Marszałek wyznaczył właśnie jego na to stanowisko? Jakie przesłanki przemawiały za profesorem? Jaka była jego rola w zamachu majowym i czy spełnił pokładane w nim nadzieje – o tym w artykule Sławomira Kalbarczyka.W tym roku mija sześćdziesiąt lat od wydarzeń Poznańskiego Czerwca. 28 czerwca 1956 roku robotnicy poznańskich zakładów zbuntowali się przeciwko złym warunkom pracy, biedzie i komunistycznej dyktaturze. Był to pierwszy po wojnie wielki bunt Polaków, do którego nawiązywały kolejne – w 1970, 1976 i 1980 roku. Warto znać tę historię, warto przygotować się do obchodów tej rocznicy. Dlatego do numeru dołączyliśmy specjalny dodatek poświęcony Poznańskiemu Czerwcowi ’56.Zapraszam do lektury!Redaktor naczelnyAndrzej Brzozowski...

W 1957 roku przywódcy Związku Radzieckiego i PRL, Nikita Chruszczow i Władysław Gomułka, rozmawiali ponoć o czymś, co dziś moglibyśmy nazwać polityką historyczną, ale wyjątkowo cynicznie rozumianą. Rozważali, czy w związku z destalinizacją nie ujawnić prawdy o Zbrodni Katyńskiej. Jak relacjonował później Gomułka, okazja była znakomita, ponieważ można by zrzucić na nieżyjącego generalissimusa całą odpowiedzialność za wymordowanie tysięcy polskich oficerów. Nie jest pewne, czy taka rozmowa się odbyła, ale do ujawnienia prawdy ostatecznie nie doszło. Widocznie sowiecki dyktator pamiętał, że on też miał swój udział w zbrodni i uznał, że w związku z tym ? chociaż w kłamstwie i manipulacji niewielu mogło mu dorównać ? zrzucenie z siebie odium współuczestnictwa może wymagać sporo zachodu. O tych wydarzeniach pisze w niniejszym numerze Krzysztof Łagojda.Komuniści nie docenili jednak ludzkiej pamięci i determinacji w dążeniu do prawdy i jej przechowywaniu. Katyński guzik stał się symbolem trwalszym od spiżu. Do kwietniowego numeru dołączyliśmy jego replikę. O wiele trudniej byłoby zachować pamięć o Katyniu, gdyby nie ludzie tacy jak ks. Stefan Niedzielak. W 1981 roku z jego inicjatywy na cmentarzu Powązkowskim stanął Krzyż Katyński, w latach osiemdziesiątych zaś ? Sanktuarium ?Poległym i Pomordowanym na Wschodzie?. W 1989 roku został zamordowany na plebanii. Morderców nie udało się ustalić, ale w peerelowskiej rzeczywistości ?nieznani sprawcy? to zazwyczaj synonim funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Sprawę śmierci księdza Niedzielaka analizuje Patryk Pleskot.W rocznicę katastrofy w Smoleńsku w rozmowie z Krzysztofem Tarką wspominamy ostatniego prezydenta RP na uchodźstwie, Ryszarda Kaczorowskiego. Jego biografia to zarówno zwierciadło dziejów Polski w XX wieku, jak i wymarzony patriotyczny wzorzec: wileński harcerz, który uniknął losu jeńców zamordowanych w Katyniu, żołnierz Andersa, działacz emigracyjny, wreszcie prezydent, który godnie zamknął rozdział uchodźstwa władz polskich. Przypominanie o nim, zamordowanych oficerach i wszystkich wielkich Polakach to właśnie najlepsza polityka his­toryczna ? na imię jej po prostu prawda.Zapraszam do lektury!Redaktor naczelnyAndrzej Brzozowsk

Dziewięćdziesiąt lat temu, w maju 1926 roku, świeża jeszcze polska demokracja przeżyła ogromny wstrząs. Jakkolwiek by oceniać zamach majowy i siłowe przejęcie władzy przez stronnictwo marsz. Józefa Piłsudskiego, to uspokojenie po tych wydarzeniach nastojów społecznych i ustabilizowanie rozchwianej sceny politycznej II Rzeczypospolitej było niewątpliwie zadaniem bardzo trudnym. A przecież koniecznym. Dlatego niebagatelne znaczenie miała osobowość pierwszego po przewrocie premiera RP. Musiał to być człowiek nie tylko przekonany o słuszności zmian, lecz także kompetentny i doświadczony. 15 maja 1926 roku na czele gabinetu stanął prof. Kazimierz Bartel. Dlaczego Marszałek wyznaczył właśnie jego na to stanowisko? Jakie przesłanki przemawiały za profesorem? Jaka była jego rola w zamachu majowym i czy spełnił pokładane w nim nadzieje ? o tym w artykule Sławomira Kalbarczyka.W tym roku mija sześćdziesiąt lat od wydarzeń Poznańskiego Czerwca. 28 czerwca 1956 roku robotnicy poznańskich zakładów zbuntowali się przeciwko złym warunkom pracy, biedzie i komunistycznej dyktaturze. Był to pierwszy po wojnie wielki bunt Polaków, do którego nawiązywały kolejne ? w 1970, 1976 i 1980 roku. Warto znać tę historię, warto przygotować się do obchodów tej rocznicy. Dlatego do numeru dołączyliśmy specjalny dodatek poświęcony Poznańskiemu Czerwcowi ?56.Zapraszam do lektury!Redaktor naczelnyAndrzej Brzozowski

W 1957 roku przywódcy Związku Radzieckiego i PRL, Nikita Chruszczow i Władysław Gomułka, rozmawiali ponoć o czymś, co dziś moglibyśmy nazwać polityką historyczną, ale wyjątkowo cynicznie rozumianą. Rozważali, czy w związku z destalinizacją nie ujawnić prawdy o Zbrodni Katyńskiej. Jak relacjonował później Gomułka, okazja była znakomita, ponieważ można by zrzucić na nieżyjącego generalissimusa całą odpowiedzialność za wymordowanie tysięcy polskich oficerów. Nie jest pewne, czy taka rozmowa się odbyła, ale do ujawnienia prawdy ostatecznie nie doszło. Widocznie sowiecki dyktator pamiętał, że on też miał swój udział w zbrodni i uznał, że w związku z tym – chociaż w kłamstwie i manipulacji niewielu mogło mu dorównać – zrzucenie z siebie odium współuczestnictwa może wymagać sporo zachodu. O tych wydarzeniach pisze w niniejszym numerze Krzysztof Łagojda.Komuniści nie docenili jednak ludzkiej pamięci i determinacji w dążeniu do prawdy i jej przechowywaniu. Katyński guzik stał się symbolem trwalszym od spiżu. Do kwietniowego numeru dołączyliśmy jego replikę. O wiele trudniej byłoby zachować pamięć o Katyniu, gdyby nie ludzie tacy jak ks. Stefan Niedzielak. W 1981 roku z jego inicjatywy na cmentarzu Powązkowskim stanął Krzyż Katyński, w latach osiemdziesiątych zaś – Sanktuarium „Poległym i Pomordowanym na Wschodzie”. W 1989 roku został zamordowany na plebanii. Morderców nie udało się ustalić, ale w peerelowskiej rzeczywistości „nieznani sprawcy” to zazwyczaj synonim funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Sprawę śmierci księdza Niedzielaka analizuje Patryk Pleskot.W rocznicę katastrofy w Smoleńsku w rozmowie z Krzysztofem Tarką wspominamy ostatniego prezydenta RP na uchodźstwie, Ryszarda Kaczorowskiego. Jego biografia to zarówno zwierciadło dziejów Polski w XX wieku, jak i wymarzony patriotyczny wzorzec: wileński harcerz, który uniknął losu jeńców zamordowanych w Katyniu, żołnierz Andersa, działacz emigracyjny, wreszcie prezydent, który godnie zamknął rozdział uchodźstwa władz polskich. Przypominanie o nim, zamordowanych oficerach i wszystkich wielkich Polakach to właśnie najlepsza polityka his­toryczna – na imię jej po prostu prawda.Zapraszam do lektury!Redaktor naczelnyAndrzej Brzozowsk...

Radosław Morawski, Pierwsza "Zorza" wolnościNie używajmy eufemizmów - rozmowa z Ewą Siemaszko, badaczką rzezi na WołyniuŁukasz Kamiński, Trudna pamięć WołyniePamiętam jak dziś... "Bery kosu, bery niż i na Lacha..." - relacje ocalałych z rzezi wołyńskiejAleksandra Zińczuk, Ekspedycja na Wołyń.

Po Internecie krąży mem, w którym wykorzystano archiwalne zdjęcie z końca lat trzydziestych XX wieku przedstawiające zlot partyjny NSDAP: wielotysięczna rzesza Niemców zgromadzona pod sztandarami ze swastyką w oczekiwaniu na przemówienie Führera.Sarkastyczny komentarz pod nim nawiązuje do pojawiającej się od jakiegoś czasu tzw. narracji, że za zbrodnie II wojny odpowiadają nie miliony obywateli III Rzeszy, lecz garstka jakichś „nazistów”, Niemcy zaś byli ich pierwszą ofiarą. Artykuł Marcina Przegiętki, który publikujemy w tym numerze, wyraźnie pokazuje, jak masowe poparcie miał w latach trzydziestych i czterdziestych Adolf Hitler. Na podstawie raportów policji politycznej można przytoczyć zaledwie pojedyncze głosy niechęci wśród społeczeństwa. Czy był to rezultat nazistowskiego terroru? Wątpliwe. Ale mem ten nie powstał przecież w próżni – jest odpowiedzią na politykę historyczną rozmywającą odpowiedzialność za II wojnę światową. O tej odpowiedzialności, a także o wiedzy dzisiejszych Niemców na ten temat pisze niemiecki historyk i dziennikarz Gerhard Gnauck w cyklu „Pamięć o wojnie”. Jego zdaniem, dla większości Niemców jest oczywiste, że to ich przodkowie odpowiadają za grozę lat 1939–1945. Czy jednak takie podejście do tego fragmentu przeszłości jest zgodne z tym, jakiego oczekujemy? Warto się wsłuchać w głos drugiej strony.We wrześniu 1939 roku Polskę zaatakowało także drugie państwo o ustroju totalitarnym – Związek Radziecki. Podobnie jak w przypadku III Rzeszy tak i tu badanie nastrojów społeczeństwa, odsianie tego, co jest wynikiem propagandy i terroru, od rzeczywistych postaw nie jest zadaniem łatwym. Próbę podjął Sławomir Kalbarczyk, którego artykuł zamieszczamy w tym numerze.Temat Sierpnia’80 i jubileuszu powstania Solidarności rozlewa się także na wrzesień. O odbiorze tego, co wówczas wydarzyło się w Polsce, w państwach bloku komunistycznego, pisaliśmy w poprzednim numerze, tym razem Patryk Pleskot opisuje – delikatnie mówiąc – wstrzemięźliwe reakcje Zachodu. Logo NSZZ „Solidarność” to symbol walki o wolność i równe prawa znany na całym świecie. O okolicznościach jego powstania, inspiracjach i przesłaniu rozmawiamy z jego twórcą, Jerzym Janiszewskim. Do numeru dołączyliśmy też przypinkę na jubileusz Solidarności, nawiązującą do oryginalnego znaku....

Po Internecie krąży mem, w którym wykorzystano archiwalne zdjęcie z końca lat trzydziestych XX wieku przedstawiające zlot partyjny NSDAP: wielotysięczna rzesza Niemców zgromadzona pod sztandarami ze swastyką w oczekiwaniu na przemówienie Führera.Sarkastyczny komentarz pod nim nawiązuje do pojawiającej się od jakiegoś czasu tzw. narracji, że za zbrodnie II wojny odpowiadają nie miliony obywateli III Rzeszy, lecz garstka jakichś ?nazistów?, Niemcy zaś byli ich pierwszą ofiarą. Artykuł Marcina Przegiętki, który publikujemy w tym numerze, wyraźnie pokazuje, jak masowe poparcie miał w latach trzydziestych i czterdziestych Adolf Hitler. Na podstawie raportów policji politycznej można przytoczyć zaledwie pojedyncze głosy niechęci wśród społeczeństwa. Czy był to rezultat nazistowskiego terroru? Wątpliwe. Ale mem ten nie powstał przecież w próżni ? jest odpowiedzią na politykę historyczną rozmywającą odpowiedzialność za II wojnę światową. O tej odpowiedzialności, a także o wiedzy dzisiejszych Niemców na ten temat pisze niemiecki historyk i dziennikarz Gerhard Gnauck w cyklu ?Pamięć o wojnie?. Jego zdaniem, dla większości Niemców jest oczywiste, że to ich przodkowie odpowiadają za grozę lat 1939?1945. Czy jednak takie podejście do tego fragmentu przeszłości jest zgodne z tym, jakiego oczekujemy? Warto się wsłuchać w głos drugiej strony.We wrześniu 1939 roku Polskę zaatakowało także drugie państwo o ustroju totalitarnym ? Związek Radziecki. Podobnie jak w przypadku III Rzeszy tak i tu badanie nastrojów społeczeństwa, odsianie tego, co jest wynikiem propagandy i terroru, od rzeczywistych postaw nie jest zadaniem łatwym. Próbę podjął Sławomir Kalbarczyk, którego artykuł zamieszczamy w tym numerze.Temat Sierpnia?80 i jubileuszu powstania Solidarności rozlewa się także na wrzesień. O odbiorze tego, co wówczas wydarzyło się w Polsce, w państwach bloku komunistycznego, pisaliśmy w poprzednim numerze, tym razem Patryk Pleskot opisuje ? delikatnie mówiąc ? wstrzemięźliwe reakcje Zachodu. Logo NSZZ ?Solidarność? to symbol walki o wolność i równe prawa znany na całym świecie. O okolicznościach jego powstania, inspiracjach i przesłaniu rozmawiamy z jego twórcą, Jerzym Janiszewskim. Do numeru dołączyliśmy też przypinkę na jubileusz Solidarności, nawiązującą do oryginalnego znaku.

W roku 1989 jeszcze nie mogłem wziąć udziału w tzw. wyborach kontraktowych, ale doskonale pamiętam tamtą atmosferę: czuło się powiew wolności, na ulicach, z samochodów, na straganach sprzedawano znaczki i koszulki z napisem ?Solidarność?, wszędzie wisiały plakaty, na których obok często nieznanych mi ludzi stał Lech Wałęsa. W rozmowie z Andrzejem Paczkowskim i Grzegorzem Majchrzakiem, którą publikujemy w niniejszym numerze, ten drugi powiedział, że w latach osiemdziesiątych Lech nie był bogiem, ale blisko. Właśnie tak to zapamiętałem i pewnie wówczas tak widziała to większość ludzi. Lech Wałęsa był wówczas jednym z ojców transformacji. Nie pod każdym względem udanej, ale wyprowadzającej Polskę z peerelowskiego absurdu, a nieraz i horroru. Po ponad ćwierćwieczu ? nie tylko dzięki studiom historycznym ? mam nieco inny obraz tych wydarzeń. W wywiadzie rozmawiamy oczywiście o teczkach TW ?Bolka?. Wszystko wskazuje na to, że to inna twarz późniejszego przywódcy Solidarności, że ostatecznie potwierdzają się ustalenia części historyków, ze Sławomirem Cenckiewiczem i Piotrem Gontarczykiem na czele, którzy wiele lat temu wykazali współpracę Lecha Wałęsy z SB. Niezależnie od tego, jak dziś postrzegamy byłego prezydenta, smutek z powodu takiego obrotu spraw jest zrozumiały ? jak to? on? wódz? symbol? Lechu? Dokumenty ? choć jeszcze czekają na ekspertyzę biegłych pisma ręcznego ? wydają się niepodważalnym dowodem na współpracę w latach 1970?1976. Czy jednak umniejsza to rolę Lecha Wałęsy w powstaniu Solidarności i jej drodze do zwycięstwa nad komunizmem? Na pytania o ewentualny wpływ agenturalnej przeszłości Wałęsy na jego późniejsze poczynania nie ma jednoznacznej odpowiedzi, wiele jednak można dowiedzieć się z pouczających rozważań dwóch znawców tematu. Mimo zawirowań w czasie jego prezydentury, różnych niejasności, a nawet niegodziwości (związanych zwłaszcza z odwołaniem rządu Jana Olszewskiego w 1992 roku) nie da się zanegować faktu, że Lech Wałęsa był pierwszoplanową postacią transformacji ustrojowej. Errata ? i to poważna ? do jego biografii musi jednak zostać wprowadzona.