[Księgarnia Akademicka Sp. z o.o.]
Kategoria: Książki ogólne / literatura, powieść
Przedmiotem niniejszej książki jest próba charakterystyki
literatury powstałej w Krakowie w latach
1827-1863. Takie ujęcie tematu pracy wymaga
uściślenia zarówno...
Pełen opis produktu 'Literatura romantyczna w Krakowie (1827-1863). Zarys monograficzny' »
Teza o istnieniu krakowskiego romantyzmu pojawiała się dotąd
rzadko i nadal może się wydawać nieco ekstrawagancka. Tę sytuację
radykalnie zmienia książka Edyty Gracz-Chmury.
Jest to bowiem niezwykle udana próba odpowiedzi na niezbadane dotąd
pytanie - jakie oblicze miał romantyzm w Krakowie i co wyróżnia tę
regionalną odmianę prądu literackiego [...].
Oprócz dzieł dobrze znanych, Autorka przywróciła pamięci wiele
zupełnie zapomnianych utworów krakowskich pisarzy, wykorzystując
zarówno teksty drukowane, publikowane na łamach krakowskich
czasopism lub w osobnych tomach, jak i bardzo liczne materiały
rękopiśmienne.
W ten sposób powstało studium imponujące rozległością horyzontów i
znajomością rzeczy, w sposób plastyczny i erudycyjny ukazujące
regionalną odmianę romantyzmu krakowskiego, akcentujące
oryginalność i swoistość powstającej tu literatury, podkreślające
jej odmienność na tle całokształtu twórczości krajowej okresu
romantyzmu [...].
Z recenzji prof. Marka Stanisza
WSTĘP
Przedmiotem niniejszej książki jest próba charakterystyki
literatury powstałej w Krakowie w latach 1827-1863.
Takie ujęcie tematu pracy wymaga uściślenia zarówno zasięgu
terytorialnego, jak i granic czasowych badanego zjawiska. Rok 1827
to dla Krakowa data szczególna. Pod Wawel docierają wówczas wiersze
Adama Mickiewicza, przemycane przez granicę Wolnego Miasta'.
Mieszkańcy dawnej stolicy mają więc pierwszą okazję
zaznajomienia się tak szeroko z poezją wieszcza. W tym samym
roku pojawia się w Krakowie lwowskie, "korsarskie" wydanie Sonetów
krymskich, które młodzież uniwersytecka przedrukowuje i
rozpowszechnia bez zgody autora. Rok ten rozpoczął prawdziwie
wielką fascynację poezjami Mickiewicza i samym romantyzmem w ogóle.
Kilkanaście miesięcy później na łamach "Rozmaitości Naukowych", a
potem w "Gońcu Krakowskim" ukazały się sonety Józefa Łapsińskiego,
będące naśladowaniem krymskiego cyklu Mickiewicza.
Pierwszy romantyczny tom tego pochodzącego z Krakowa poety
pod tytułem Poezje ukazał się dopiero w 1829 roku. W tym samym roku
wyższość autora Konrada Wallenroda uznali poeci klasycznego
pokolenia - Franciszek Wężyk i Napoleon Medyński - i złożyli
Mickiewiczowi poetycki hołd1'. Zakończenie dominacji literatury
romantycznej nad innymi prądami poetyckimi w Krakowie umownie
datujemy na rok 1863. Powstanie styczniowe przyniosło pod Wawelem
stopniowe odchodzenie od dawnych ideałów romantycznych na rzecz
programu literackiego zbliżonego do pozytywizmu. Proces ten
widoczny jest najwyraźniej w twórczości Anny Libery .
Romantyczną fascynację folklorem podkrakowskim zastępuje ona
realistyczną obserwacją środowisk mieszczańskich.
Zmiany w światopoglądzie autorki dostrzegalne są też na przykładzie
działalności społecznej, w którą angażuje się poetka w latach 50.
Do lat 60. swymi sztukami zasila krakowską scenę teatralną Adam
Gorczyński, którego aktywność literacka ustępuje miejsca
działalności publicznej na rzecz upowszechniania kultury i ochrony
zabytków. Powoli zaczyna się zmieniać także kierunek badań
naukowych.
Ostatni tom Podróży do Włoch Józefa Kremera, romantycznej summy
estetycznej, ukazuje się w 1864 roku. Pod koniec lat 50. na arenę
literacką wstępuje przełomowe pokolenie "przedburzowców" -
poetów skupionych wokół lwowskiego "Dziennika Literackiego". Do
grona tego tej należeli także twórcy krakowscy wywodzący się z tak
zwanej "pracowni Parysa Filippiego", ukonstytuowanej grupy
literacko-artystycznej, przede wszystkim Adam Bełcikowski, Michał
Bałucki, Józef Szujski i Jan Kanty Turski.
Początek i koniec romantyzmu w Krakowie wiązały się między innymi
ze szczególną admiracją wielkich poetów. Romantyzm w Krakowie
rozpoczął się od kultu Mickiewicza, a - rzec by można - zakończył
kultem Słowackiego. Autorowi Balladyny hołdowali przede wszystkim
poeci i pisarze spotykający się w pracowni Filippiego. Działalność
kulturotwórcza tej grupy była ostatnim akcentem romantyzmu w
Krakowie. Regularne dyskusje na tematy literackie toczyli tu,
oprócz wspomnianych Bałuckiego i Szujskiego, także Adam
Bełcikowski, Jan Kanty Turski, Alfred Szczepański, Ludwik Kubala i
Edward Lubowski. Ostatni krakowscy romantycy powtórnie dali o sobie
znać w roku 1860 - zainicjowali wówczas nowe wydawnictwo - tygodnik
dla kobiet pt. "Niewiasta" redagowany przez Turskiego i Bałuckiego.
W piśmie tym ukazały się między innymi recenzje Księdza Marka
Słowackiego oraz Polski w pieśniach Deotymy. W artykule o dramacie
Słowackiego Bałucki zwrócił uwagę przede wszystkim na idee
demokratyczne i ostrą opinię społeczeństwa polskiego, których
dopatrzył się w recenzowanym przez siebie utworze. Znamienne dla
Bałuckiego, jak i dla całego pokolenia przedburzowców - ostatnich
romantyków - było podkreślanie wielkiej roli Słowackiego jako
poety, którego dzieła miały odtąd wyznaczać kierunek rozwoju
polskiej literatury. Warto odnotować selektywne podejście do
twórczości autora Balladyny. Doceniano w niej akcenty demokratyczne
i rewolucyjne, eksponowano silne psychicznie postaci kobiece, a
pomijano całkowicie idee mesjanizmu, który łączono ze zgubną
biernością.[...]
SPIS TREŚCI:
Wstęp
Rozdział I
Życie społeczno-kulturalne Krakowa w latach 1827-1863
1. Tło historyczne
2. Przyczyny marginalizacji Krakowa
3. Literaci i spiski
4. Życie społeczno-kulturalne w Krakowie
5. Ruch antykwaryczny doby romantyzmu: Ambroży Grabowski, Józef
Łepkowski, Józef Mączyński
6. Kulturotwórcza rola Jana Pawła Woronicza
Rozdział II
Krakowskie przedromantyczne tradycje literackie
1. O "krakowskiej szkole poezji" słów kilka
2. Poprzednicy romantyków krakowskich: Wojciech Bogusławski,
Kazimierz Brodziński, Franciszek Wężyk i Konstanty Majeranowski
3. Wpływ "szkoły puławskiej"
4. Podróże do Krakowa - romantyczne odkrycie miasta
Rozdział III
Świadomość literacka i myśl programowa
1. Model i program poezji krakowskiej
2. "Język twój dusza rodaków odgadła" - recepcja poezji Adama
Mickiewicza w Krakowie
3. Krytyka literacka i teatralna
4. Literatura w Listach z Krakowa Józefa Kremera
5. Środowisko akademickie a romantyzm: początki syntezy
historycznoliterackiej, słowianoznawstwo i
słowianofilstwo
Rozdział IV
Romantyczna poezja Krakowa
1. Refleksje nad krajobrazem i naturą
2. Franciszek Żygliński - krakowski poeta grobów i ruin
3. Poezja rewolucyjna Gustawa Ehrenberga
4. Poeci lwowscy w Krakowie
Rozdział V
Folkloryzm krakowski i regionalizm miejski Edmunda
Wasilewskiego
1. Krakowiaki - nobilitacja folkloru krakowskiego
2. Regionalizm miejski Edmunda Wasilewskiego
Rozdział VI
Poetka, pisarka, emancypantka. Literacki portret Anny Libery
"Krakowianki"
Rozdział VII
Inne formy, nowe zjawiska
1. Uwagi ogólne 271
2. Adama Gorczyńskiego legendy, opowiadania historyczne i
dramaty
3. Powieści pamiętnikarskie Walerego Wieloglowskiego
4. Literatura Władysława Ludwika Anczyca
5. Ostatni romantycy krakowscy - Józef Szujski, Michał Bałucki,
Adam Belcikowski i Jan Kanty Turski
Uwagi końcowe
Bibliografia
Spis ilustracji
Indeks osobowy